ບໍລິສັດ ລ້ານຊ້າງ ມິນເນໂຣນສ໌ ລິມິເຕັດ (ບໍລິສັດ ລຊມລ) ໄດ້ມອບວັດຖຸບູຮານຫຼາຍກວ່າ 7,800 ລາຍການ ທີ່ເປັນວັດຖຸພັນປະເພດທອງແດງ, ທອງເຫຼືອງ, ເຫຼັກ, ດິນເບົ້າຫຼໍ່, ແກ້ວປະດັບ-ເຈລະໄນ (ເຄື່ອງເອ້-ປະດັບກາຍ), ເຄື່ອງປັ້ນດິນເຜົາ, ໄມ້ ທີ່ທາງບໍລິສັດ ແລະ ນັກບູຮານນະຄະດີ ໄດ້ຄົ້ນພົບຢູ່ໃນບໍລິເວນ ບໍ່ຄຳ-ທອງ ເຊໂປນ ໃຫ້ແກ່ລັດຖະບານ. ການມອບຮັບໃນຄັ້ງນີ້ ແມ່ນ ຜົນງານອັນພົ້ນເດັ່ນຂອງບໍລິສັດ ລຊມລ. ທີ່ໄດ້ໃຫ້ການສະໜັບສະໜູນໃຫ້ແກ່ລັດຖະບານ ໃນກວ່າໜຶ່ງທົດສະວັດຜ່ານມາ ເພື່ອໃຫ້ໄດ້ມີການສຶກສາຄົ້ນຄວ້າທາງດ້ານວັດຖຸບູຮານ ແລະ ການອະນຸລັກມໍລະດົກວັດທະນະທຳຂອງຊາດ ໄວ້.
ທ່ານ ສະໝານ ອະເນກາ – ຜູ້ອຳນວຍການໃຫຍ່ ໄດ້ເປັນຜູ້ຕາງໜ້າໃຫ້ບໍລິສັດ ລຊມລ ໃນການມອບວັດຖະບູຮານດັ່ງກ່າວ ໃຫ້ແກ່ ທ່ານນາງ ວັນເພັງ ແກ້ວປັນຍາ – ຜູ້ອຳນວຍການຫໍພິພິດທະພັນແຫ່ງຊາດ; ທ່ານ ນາລາທິເວດ ອຳມະລາທິທາດາ – ຜູ້ອຳນວຍການຫໍພິພິດທະພັນແຂວງສະຫວັນນະເຂດ; ແລະ ທ່ານນາງ ຕຸ້ຍທອງ ແກ້ວວົງສາ – ຫົວໜ້າຫ້ອງການຖະແຫຼງຂ່າວ, ວັດທະນະທຳ ແລະ ການທ່ອງທ່ຽວເມືອງວິລະບູລີ.
ໃຫ້ກຽດເປັນສັກຂີພິຍານໃນພິທີມອບ-ຮັບ ໂດຍ: ທ່ານ ບົວເງິນ ຊາພູວົງ – ຮອງລັດຖະມົນຕີ ກະຊວງຖະແຫຼງຂ່າວ, ວັດທະນະທຳ ແລະ ທ່ອງທ່ຽວ; ທ່ານ ຄຳພູນ ຕຸໄພທູນ – ຮອງເຈົ້າແຂວງໆສະຫວັນນະເຂດ ພ້ອມດ້ວຍຜູ້ຕາງໜ້າຈາກພາກສ່ວນລັດ, ພະແນກການຂອງແຂວງ ແລະ ເມືອງ ທີ່ກ່ຽວຂ້ອງ.
ວັດຖຸບູຮານ ທີ່ໄດ້ມອບ-ຮັບໃນຄັ້ງນີ້, ຈະໄດ້ນຳໄປວາງສະແດງ ຢູ່ທີ່ຫໍພິພິດທະພັນແຫ່ງຊາດ (ຈຳນວນ 828 ລາຍການ), ຫໍພິພິດທະພັນແຂວງສະຫວັນນະເຂດ (ຈຳນວນ 409ລາຍການ) ແລະ ຫໍວັດທະນະທຳເມືອງວິລະບູລີ (ຈຳນວນ 6,644 ລາຍການ).
ທ່ານຮອງລັດຖະມົນຕີ ກະຊວງຖະແຫຼງຂ່າວ, ວັດທະນະທຳ ແລະ ການທ່ອງທ່ຽວ ໄດ້ກ່າວໃຫ້ຄວາມໝາຍສຳຄັນຕໍ່ພິທີມອບ-ຮັບ ວ່າ: “ການຈັດຕັ້ງປະຕິບັດບົດບັນທຶກຄວາມເຂົ້າໃຈ (MoU ທັງສາມສະບັບ) ໄດ້ກາຍເປັນຜົນງານອັນດີເດັ່ນ ທີ່ເຕັມໄປດ້ວຍຢາດເຫື່ອ ທີ່ທາງບໍລິສັດ ແລະ ທຸກພາກສ່ວນກ່ຽວຂ້ອງໄດ້ທຸ້ມເທທັງແຮງກາຍ-ແຮງໃຈ ແລະ ການມີສ່ວນຮ່ວມຂອງທຸກພາກສ່ວນ ທີ່ກ່ຽວຂ້ອງ ຢ່າງເປັນເຈົ້າການ ແລະ ດ້ວຍຄວາມຮັບຜິດຊອບສູງ”
“ນອກຈາກ ການໄດ້ມາຊຶ່ງເຄື່ອງວັດຖຸບູຮານ ໂດຍຜ່ານຂະບວນການສຶກສາ-ຄົ້ນຄວ້າ ທີ່ຖືກຕ້ອງທາງດ້ານວິຊາການ, ລະບຽບການຂອງບໍລິສັດ ລຊມລ ແລະ ສອດຄ່ອງຕາມລະບຽບກົດໝາຍ ແລ້ວ, ພວກເຮົາກໍຍັງໄດ້ຮູ້ເຫັນຂໍ້ມູນ ທີ່ສຳຄັນທາງດ້ານປະຫວັດສາດ ແລະ ຄວາມເປັນມາທາງດ້ານມໍລະດົກວັດທະນະທຳ ຢ່າງມີວິທະຍາສາດ ທີ່ໄດ້ສະທ້ອນໃຫ້ເຫັນຮູບການທາງດ້ານເສດຖະກິດ-ສັງຄົມໃນອະດີດ ໂດຍສະເພາະແມ່ນດ້ານໂລຫະກິດ ແລະ ການຄ້າໃນສະໄໝບູຮານ ເຊິ່ງບໍ່ພຽງແຕ່ໄດ້ມີຊື່ສຽງໃນລະດັບທ້ອງຖິ່ນ (ເມືອງວິລະບູລີ, ແຂວງສະຫວັນນະເຂດ) ຫຼື ໃນລະດັບຊາດເທົ່ານັ້ນ ແຕ່ຫາກຍັງໄດ້ມີຊື່ສຽງໃນລະດັບພາກພື້ນ ນຳອີກດ້ວຍ.”
ນັບແຕ່ປີ 2008 ເປັນຕົ້ນມາ, ບໍລິສັດ ລຊມລ ໄດ້ລົງທຶນກວ່າ 1.3 ລ້ານໂດລາສະຫະລັດ ເຂົ້າໃສ່ໃນການສະໜັບສະໜູນໃຫ້ແກ່ການອະນຸລັກມໍລະດົກທາງປະຫວັດສາດ ແລະ ວັດທະນະທຳ ທີ່ມີມາດົນກວ່າ 3,000 ປີ ໂດຍຜ່ານການຮ່ວມມື ກັບກົມມໍລະດົກ, ກະຊວງຖະແຫຼງຂ່າວ, ວັດທະນະທຳ ແລະ ການທ່ອງທ່ຽວ; ມະຫາວິທະຍາໄລແຫ່ງຊາດລາວ ແລະ ມະຫາວິທະຍາໄລ ເຈມສ໌ຄຸກ ຂອງປະເທດອົດສະຕຣາລີ.
ການຮ່ວມມືດັ່ງກ່າວ ໄດ້ສະໜັບສະໜູນວຽກງານພາກສະໜາມ ທີ່ມີລັກສະນະພິເສດໃນລະດັບຊຸມຊົນທ້ອງຖິ່ນ, ລະດັບປະເທດ ແລະ ສາກົນ ຊຶ່ງໄດ້ມີອາສາສະໝັກທີ່ເປັນນັກສຶກສາຈາກນະຄອນຫຼວງວຽງຈັນ, ຊຸມຊົນທ້ອງຖິ່ນ, ປະເທດອົດສະຕຣາລີ, ນັກບູຮານຄະດີ, ແລະ ເຈົ້າໜ້າທີ່ຈາກກົມມໍລະດົກປະຈຳຢູ່ບໍ່ຄຳ-ທອງ ເຊໂປນ ໄດ້ຮ່ວມມືກັນຢ່າງໃກ້ຊິດ ໃນວຽກງານສຶກສາ-ຄົ້ນຄວ້າ ທີ່ກ່ຽວຂ້ອງ ແລະ ໄດ້ພົບເຫັນວັດຖຸບູຮານ ທີ່ສຳຄັນຫຼາຍໆຢ່າງ ຢູ່ທີ່ບໍ່ຄຳ-ທອງ ເຊໂປນ, ເມືອງວິລະບູລີ, ແຂວງສະຫວັນນະເຂດ.
ໃນເດືອນ ມີນາ 2018, ທີມງານນັກບູຮານຄະດີ ໄດ້ຄົ້ນພົບຫຼັກຖານ ທີ່ເປັນໄມ້ຄ້ຳ-ກັນພັງ ຢູ່ໃນຂຸມສ້າງບໍ່ແຮ່ທອງ ໃນສະໄໝບູຮານ ຫຼາຍກວ່າ 200 ຂຸມບໍ່ ທີ່ມີອາຍຸຫຼາຍກວ່າ 3,000 ປີກ່ອນ. ການຄົ້ນພົບໃນຄັ້ງນີ້ ໄດ້ເຮັດໃຫ້ເມືອງວິລະບູລີ ໄດ້ກາຍເປັນໜຶ່ງໃນເຂດ ທີ່ມີການຄົ້ນພົບຮ່ອງຮອຍການຂຸດຄົ້ນບໍ່ແຮ່ ແລະ ສະຖານທີ່ໂລຫະກິດ ຢູ່ໃນຂົງເຂດພາກພື້ນອາຊີຕາເວັດນອອກສ່ຽງໃຕ້ໃນຍຸກກ່ອນປະຫວັດສາດ ທີ່ຫາໄດ້ຍາກ. ພວກເຮົາເຊື່ອວ່າ ການຂຸດຄົ້ນ-ປຸງແຕ່ງແຮ່ທາດ ໃນສະໄໝບູຮານຢູ່ໃນຂົງເຂດບໍ່ຄຳ-ທອງ ເຊໂປນ ແຫ່ງນີ້ ແມ່ນໄດ້ສືບຕໍ່ປະຕິບັດກັນມາຈົນເຖິງປະມານ 1,300 ປີກ່ອນ (ກໍຄື: ຈົນຮອດ ຄ.ສ 700) ເຊິ່ງ ເປັນໄລຍະທີ່ ຜູ້ຄົນໄດ້ຂຸດຄົ້ນ-ຫຼໍ່ຫຼອມແຮ່ທອງ ທີ່ອຸດົມສົມບູນ ຢູ່ໃນຈຸດ ’ເປີ້ນເບົ້າຫຼໍ່’ ແລະ ຢູ່ທີ່ ‘ທົ່ງນາເງືອກ’ ແລ້ວໄດ້ນຳໄປແລກປ່ຽນ-ຊີ້ຂາຍກັນຕໍ່ໄປ. ການສັນນິຖານນີ້ ແມ່ນໄດ້ມາຈາກຜົນການວິໃຈເມັດຖ່ານ (”ກາກບອນ 14”) ຈາກຝາກະແຕະໄມ້ໄຜ່ ທີ່ນັກບູຮານນະຄະດີ ໄດ້ເກັບເອົາຕົວຢ່າງມາຈາກຊາກຕະກອນ ທີ່ຢູ່ເລິກເຖິງ 10 ຫາ 40 ແມັດ ໃນຫລຸມບໍ່ແຮ່ຂອງຄົນບູຮານ.
ວັດຖຸບູຮານອື່ນໆທີ່ຄົ້ນຄົບໃນບໍລບິເວນນີ້ ແມ່ນລວມມີ: ອຸປະກອນນຳໃຊ້ໃນການຂຸດຄົ້ນແຮ່ ເຊັ່ນ: ຂັ້ນໄດໄມ້ກົມ ແລະ ລູກໝາກລໍ້-ລ໋ອກ, ໄມ້ຄ້ຳ, ກະຕ່າໄມ້ໄຜ່ ແລະ ເຊືອກຫວາຍ; ຄ້ອງບ້າງທອງສຳລິດ (ທອງເຫຼືອງ) ຈາກຍຸກທອງເຫຼືອງ ເຊິ່ງວາງສະແດງໄວ້ຢູ່ທີ່ຫໍພິພິດທະພັນແຫ່ງຊາດໃນປັດຈຸບັນ; ກ້ອນທອງ, ເຄື່ອງປັ້ນດິນເຜົາ, ກະດິງທອງສຳລິດ, ເຄື່ອງປະດັບ, ເຄື່ອງໃຊ້ໃນພິທີກຳເສັ້ນໄຫວ້ ແລະ ວັດຖຸບູຮານອື່ນໆ ເຊິ່ງຊີ້ໃຫ້ເຫັນວ່າ ປະເທດລາວໃນອະດີດ ເປັນສະຖານປະຫວັດສາດທີ່ສຳຄັນຍິ່ງໃນຂົງເຂດພາກພື້ນແຫ່ງນີ້.
ທ່ານ ສະໝານ ອະເນກາ, ຜູ້ອຳນວຍການໃຫຍ່ ບໍລິສັດ ລຊມລ ໄດ້ກ່າວວ່າ: “ໃນຄະນະທີ່ການມອບ-ຮັບວັດຖຸບູຮານມື້ນີ້ ໄດ້ເປັນນິມິດໝາຍທີ່ສຳຄັນຍິ່ງຂອງການຮ່ວມມືດ້ານການອະນຸລັກປະຫວັດສາດ ແລະ ມໍລະດົກທາງວັດທະນະທຳ, ການຮ່ວມມືຂອງບໍລິສັດ. ລຊມລ ທາງວຽກງານມໍລະດົກວັດທະນະທຳກໍຍັງບໍ່ໄດ້ຊິ້ນສຸດລົງເທື່ອ. ໝາຍຄວາມວ່າ: ບໍລິສັດ. ລຊມລ ຍັງໝາຍໝັ້ນ ຈະສືບຕໍ່ໃຫ້ການສະໜັບສະໜູນ ແລະ ເຮັດວຽກຢ່າງຄຽງບ່າຄຽງໄຫຼ່-ໄກ້ຊິດ-ສະໜິດແໜ້ນ ກັບຄູ່ຮ່ວມງານຈາກທາງພາກລັດຂອງພວກເຮົາ ຕໍ່ໄປອີກ 10 ປີ ເປັນຢ່າງນ້ອຍ! ຫຼື ຈົນກວ່າ ບໍ່ແຮ່ເຊໂປນ ຈະປິດລົງ.”
ການຄົ້ນພົບຂຸມຂຸດຄົ້ນບໍ່ແຮ່-ບູຮານ ສະແດງໃຫ້ເຫັນວ່າ: ບໍ່ແຮ່ໄດ້ເປັນປັດໃຈອັນສຳຄັນ ໃນການພັດທະນາຊຸມຊົນ ແລະ ສັງຄົມ ມາແຕ່ປະຫວັດສາດ. ໃນຄະນະທີ່ການຂຸດຄົ້ນບໍ່ແຮ່ ຍັງຈະດຳເນີນຕໍ່ໄປ, ພວກເຮົາຫວັງວ່າ ຈະໄດ້ມີການເຜີຍແຜ່ການຄົ້ນພົບ ທີ່ໜ້າຕື່ນເຕັ້ນກວ່າເກົ່າ ທາງດ້ານມໍລະດົກວັດທະນະທຳ ແລະ ປະຫວັດສາດລາວ ໄດ້ຕື່ມໄປອີກຕໍ່ໆໄປ.
